-
@ Bi Nam
2025-02-08 15:50:22ریشههای تاریخی جشن کژین
جشن کژین که در برخی منابع به نام «بادروز» نیز شناخته میشود، ریشه در اسطورههای کهن ایران دارد. در اوستا، باد با نام «واتَه» معرفی شده است و ایزد نگهبان آن، «وات» یا «واد» یکی از ایزدان مهم در کیش زرتشتی به شمار میرود. این ایزد در باورهای ایرانیان باستان، تجسم نیروی پاک و الهی باد بوده و مسئول جابهجایی ابرها، بارش باران و حفاظت از زمین در برابر آلودگیها محسوب میشده است.
بر اساس تقویم کهن ایران، این جشن در روز بیستودوم بهمنماه، که مصادف با روز باد در تقویم زرتشتی است، برگزار میشد. برخی پژوهشگران معتقدند که جشن کژین در دورههای مختلف تاریخی، تحت تأثیر تغییرات فرهنگی و اجتماعی دچار دگرگونی شده و نامها و شیوههای مختلفی به خود گرفته است.
فلسفه و نمادشناسی جشن کژین
باد، به عنوان یکی از چهار عنصر اصلی (آب، باد، خاک و آتش) در باورهای کهن ایرانی، جایگاه ویژهای داشته است. ایرانیان باستان باد را نیرویی زنده و الهی میدانستند که حیات را در طبیعت جاری میسازد. در بسیاری از متون دینی و اساطیری، باد به عنوان پیامرسان ایزدان و نیرویی که قدرت پاککنندگی دارد، توصیف شده است.
جشن کژین، علاوه بر تقدیس باد، نماد تحول، تغییر و تجدید حیات نیز بوده است. این جشن نشانگر گذر از یک مرحله به مرحلهای دیگر در چرخه طبیعت است و ارتباطی عمیق با دیگر جشنهای ایرانی مانند جشن سده و نوروز دارد.
آیینها و رسوم جشن کژین
برگزاری جشن کژین با آیینهای خاصی همراه بوده است که برخی از آنها هنوز در فرهنگ عامه ایرانیان قابل مشاهدهاند:
-
رها کردن نوارهای رنگین در باد: یکی از رسوم این جشن، آویختن نوارهایی از نخ هفترنگ به شاخههای درختان یا رها کردن آنها در باد بوده است. این عمل نماد رهایی، تحول و ارتباط با نیروی الهی باد محسوب میشده است.
-
افروختن آتش: مانند بسیاری از جشنهای ایرانی، روشن کردن آتش یکی از بخشهای اصلی جشن کژین بوده است. این آتش معمولاً در فضای باز و بر فراز تپهها و کوهها برافروخته میشد تا حرمت باد و آتش، دو عنصر اصلی طبیعت، گرامی داشته شود.
-
برپایی بازارهای محلی و جشنهای خیابانی: در برخی مناطق، جشن کژین با بازارهای محلی همراه بوده که در آن مردم به خرید و فروش کالاهای سنتی، موسیقی و پایکوبی میپرداختند. این بازارها اغلب در میادین شهرها و روستاها برگزار میشد و نوعی جشن اجتماعی به شمار میرفت.
-
دعای شکرگزاری برای بادهای سودمند: در فرهنگ کشاورزی ایران، باد نقش مهمی در گردهافشانی گیاهان و بارش باران داشته است. ازاینرو، کشاورزان و مردم روستاها در این روز دعاهایی برای بادهای مفید و پرهیز از بادهای مضر میخواندند.
ارتباط جشن کژین با دیگر جشنهای ایرانی
جشن کژین با برخی دیگر از آیینهای کهن ایرانی ارتباط نزدیکی دارد. به عنوان مثال، جشن سده که در میانه زمستان برگزار میشود، یکی از جشنهایی است که در آن نیز باد و آتش نقش مهمی دارند. از سوی دیگر، جشن نوروز که سرآغاز فصل بهار است، نشانگر تحول و دگرگونی طبیعت است که ارتباطی مفهومی با جشن کژین دارد.
جایگاه جشن کژین در دوران معاصر
امروزه، جشن کژین در میان بسیاری از ایرانیان ناشناخته باقی مانده است و تنها برخی از پژوهشگران و علاقهمندان به فرهنگ ایران باستان به احیای آن علاقه نشان میدهند. با این حال، عناصر این جشن در برخی آیینهای محلی و جشنهای مردمی همچنان باقی مانده است. تلاش برای بازشناسی و احیای این جشن میتواند به غنای فرهنگی و هویت ملی ایرانیان کمک کند.
نتیجهگیری
جشن کژین یکی از آیینهای فراموششده اما ارزشمند ایران باستان است که در ستایش باد و نقش آن در طبیعت و زندگی انسانها برگزار میشده است. این جشن، علاوه بر نمادگرایی مرتبط با عناصر چهارگانه، پیوندی عمیق با باورهای اسطورهای و اجتماعی ایرانیان داشته است. احیای این جشن و آشنایی بیشتر با آن، میتواند به فهم بهتر تاریخ فرهنگی ایران و تقویت حس هویت ملی کمک کند.
-